Δνείπερος

(ρωσ. Dnepr, ουκραν. Dnipro). Ποταμός (2.201 χλμ.) της ανατολικής Ευρώπης, ο τέταρτος σε μήκος στην Ευρώπη μετά τον Βόλγα, τον Δούναβη και τον Ουράλη και ο τρίτος από πλευράς λεκάνης απορροής (504.000 τ. χλμ.). Πηγάζει από το οροπέδιο Βαλντάι της Ρωσίας, 250 χλμ. Δ της Μόσχας. Ρέει κατά το μεγαλύτερο μέρος με κατεύθυνση προς τα Ν, διασχίζοντας το ανατολικό τμήμα της Λευκορωσίας, και στη συνέχεια εισέρχεται στην Ουκρανία. Στην κοιλάδα του Κιέβου στρέφεται προς τα ΝΑ έως το Ντνιεπροπετρόφσκ, όπου διαγράφει καμπή προς τα ΝΔ, διασχίζει την κοιλάδα της Χερσώνας και εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο. Ο Δ. είναι πεδινός ποταμός, με πολύ μικρή κλίση και αργή ροή, αλλά πλούσιος σε νερό. Σε εκτεταμένα τμήματά του παρουσιάζει έκδηλη ασυμμετρία ανάμεσα στις δύο όχθες του: η αριστερή είναι χαμηλή με προσχωσιγενείς αναβαθμίδες, ενώ η δεξιά είναι ψηλή και απόκρημνη. Κατά την άνοιξη (Απρίλιο-Μάιο) ο Δ. υπερχειλίζει, επειδή λιώνουν τα χιόνια και οι πάγοι που καλύπτουν τον ποταμό επί περίπου τέσσερις μήνες τον χρόνο. Η ποσότητα των νερών του αυξάνει, επίσης, αλλά σε πολύ μικρότερη αναλογία, κατά τις φθινοπωρινές βροχοπτώσεις, ενώ ο χειμώνας και το καλοκαίρι είναι περίοδοι πτώσης της στάθμης του (οι τυχόν καλοκαιρινές βροχές εξουδετερώνονται από την ισχυρή εξάτμιση των νερών). Στον Δ. συμβάλλουν πολυάριθμοι παραπόταμοι. Αριστεροί παραπόταμοι είναι ο Ντέσνα (1.180 χλμ.), που διαρρέει την Τσερνίγκοφ, αφού συγκεντρώσει τα νερά του Σέιμκαι του Σνοφ, και συμβάλλει στον Δ. στο ύψος του Κιέβου· ο Σοζ, που πηγάζει στα Ν του Σμολένσκ, προχωρεί γύρω στα 600 χλμ. και διασχίζει την πόλη Γκομέλ· ο Σούλα, που πηγάζει από το Κεντρικό Ρωσικό οροπέδιο· ο Σαμάρα, που συμβάλλει στον Δ. στο ύψος του Ντνιεπροπετρόφσκ· o Βόρσκλα και, τέλος, ο Ορέλ. Οι κυριότεροι δεξιοί παραπόταμοι είναι ο Μπερεζίνα και ο Πριπιάτ (800 χλμ.), που πηγάζει κοντά στα σύνορα με την Πολωνία, διασχίζει τη Λευκορωσία, όπου αποστραγγίζει εκτεταμένη ελώδη περιοχή, την Πολεσία (Πολέσιε) και έπειτα συμβάλλει στον Δ. 80 χλμ. Β του Κιέβου. Ο Δ. διασχίζει σημαντικές πόλεις, όπως οι Σμόλενσκ, Κίεβο, Μογκίλεφ, Τσέρκασι, Ντνιεπροπετρόφσκ, Ζαπορόζγε και Χερσώνα. Με την κατασκευή του φράγματος του Ντνιέπρογκες το 1932, κατά την οποία σχηματίστηκε μία τεράστια τεχνητή λεκάνη που επιτρέπει τη διάβαση σειράς καταρρακτών στα Ν του Ντνιεπροπετρόφσκ, ο Δ. έγινε πλωτός σε όλη τη διαδρομή του. Γνωστός από την αρχαιότητα με την ονομασία Βορυσθένης, ο Δ. αποτελούσε σημαντική συγκοινωνιακή αρτηρία μεταξύ της λεκάνης της Μεσογείου και της λεκάνης της Βαλτικής από τον Μεσαίωνα. Η λειτουργία του ως εμπορική αρτηρία ενισχύθηκε κατά τον 19ο αι., με τη διάνοιξη ορισμένων διωρύγων που επέτρεψαν την επικοινωνία του με τον δυτικό Ντβινά (διώρυγα του Μπερεζίνα), με τον Μπουγκ (διώρυγα Δνειπέρου-Μπουγκ) και με τον Νέμαν (διώρυγα Ογκίνσκι). Το εκτεταμένο αυτό υδάτινο οδικό δίκτυο επιτρέπει τη μεταφορά ξυλείας από τα δάση της Λευκορωσίας και δημητριακών, κάρβουνου και άλλων ορυκτών από την Ουκρανία. Τα πολυάριθμα φράγματα, εκτός από το ότι ρυθμίζουν τη λεκάνη του Δ., χρησιμοποιούνται κατά μεγάλο μέρος είτε για αρδευτικούς σκοπούς είτε για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί που έχουν κατασκευαστεί στον ποταμό βρίσκονται στις πόλεις Κίεβο, Κρεμεντσούγκ, Ντνιεπροτζερζίνσκ, Ζαπορόζγε και Καχόφκα. Φωτογραφία του ποταμού Δνείπερου από δορυφόρο της ΝΑΣA, τον Σεπτέμβριο του 1992. Η ασυνήθιστη μορφολογία της επιφάνειας και οι χρωματικές της αντανακλάσεις είναι το αποτέλεσμα της ρύπανσης της ατμόσφαιρας (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Άποψη του Ντνιεπροπετρόφσκ στην όχθη του Δνείπερου. Η πόλη, που ιδρύθηκε το 1787 και αναπτύχθηκε σε σημαντικό λιμάνι, είναι σήμερα έδρα μεγάλων χαλυβουργικών συγκροτημάτων.